De haven van Rotterdam telt op een gemiddelde dag de aankomst van duizenden containers. Een grote operatie, die afhankelijk is van een vlotte doorstroom van rijdend verkeer. Bij de terminals van Rotterdam World Gateway (RWG) en APM op de Tweede Maasvlakte kwam daar echter op 10 oktober tijdelijk een einde aan toen actiegroep Geef Tegengas een blokkade opwierp om arriverende en vertrekkende vrachtwagens tot stilstand te dwingen.

Ongeveer honderd deelnemers verbleven zes uur lang op de toegangswegen van de twee terminals om te eisen dat de haven een volledig handels- en wapenembargo invoert met Israël. Ook willen de actievoerders dat vervuilende handel en vracht gelinkt aan mensenrechtenschendingen uit de haven verdwijnen. “Vanuit hier worden allerlei spullen vervoerd die gemaakt zijn door uitbuiting of die geweld veroorzaken”, aldus Nora Kilembe, woordvoerder van Geef Tegengas. “Wij willen dat de haven stopt met daaraan geld verdienen.”

De financiële schade die zulke blokkades aanrichten, wil Geef Tegengas gebruiken om de haven tot actie te dwingen. Sinds de oprichting van de actiegroep in 2024, door mensen afkomstig van onder andere Fossielvrij NL en Extinction Rebellion, hebben de actievoerders al meerdere keren de havenspoorlijn versperd. Volgens een woordvoerder van ProRail kost zulk treinoponthoud zo’n 150.000 euro per uur. Het Havenbedrijf heeft geen schatting gedeeld van de financiële schade door de terminalblokkades; zelf spreekt Geef Tegengas van honderdduizenden euro’s. De actievoerders zien het als een gerechtvaardigd middel om druk te zetten zolang de haven hun eisen niet wil inwilligen.

F-35-onderdelen in de Rotterdamse haven

De twee terminals waar Geef Tegengas zich op richtte, RWG en APM, zijn uitgekozen mede vanwege hun partnerschappen met verschillende grote containerrederijen. Hieronder valt het Deense conglomeraat Maersk, dat sinds ongeveer een jaar het doelwit is van een campagne onder de naam Mask Off Maersk, gelanceerd door de Palestinian Youth Movement (PYM). De organisatoren publiceerden in november 2024 een onderzoek waaruit bleek dat Maersk duizenden tonnen aan militaire vracht vanuit de VS naar Israël heeft verscheept. Daarnaast vonden ze bewijs voor Maersks essentiële rol binnen de productieketen van de F-35 gevechtsvliegtuigen waarmee het Israëlische leger Palestina bombardeert.

De internationale oproep van PYM om tegen de medeplichtigheid van Maersk in actie te komen ontketende protesten in onder andere Marokko, Spanje en Denemarken. Op 14 mei schaarde ook Geef Tegengas zich achter de campagne van PYM, met een blokkade van het Maersk hoofdkantoor in Rotterdam. Toen de week daarop bekend werd dat Maersk-schip Izmir een tussenstop zou maken in de Rotterdamse haven met een lading F-35-onderdelen, volgde een demonstratie bij het stadhuis. Het is een van meerdere gevallen waarin de haven betrokken was bij het transport van Israëlische vliegtuigonderdelen.

Sinds november 2024 maakt de haven van Rotterdam deel uit van een herhaaldelijke verschepingsroute tussen Israël en de Verenigde Staten. Op deze route brengt Maersk lege vleugelcontainers vanaf fabrikant Lockheed Martin in Houston naar Israel Aerospace Industries in Ashdod. Daar worden de containers gevuld met F-35-vleugels, alvorens teruggebracht te worden naar de VS voor reparatie of montering. De verschepingsroute ging eerst via Spanje; de wijziging naar Rotterdam volgde na een besluit van de Spaanse regering om de uit- en doorvoer van militaire vracht bestemd voor Israël niet meer te faciliteren.

‘Symptomen van hetzelfde kapitalistische systeem’

Volgens Geef Tegengas passen de genocide in Gaza en de Rotterdamse medeplichtigheid daaraan binnen een web van (koloniale) uitbuiting, militarisering en klimaatverwoesting. Kilembe: “Dit zijn symptomen van hetzelfde kapitalistische systeem.” Binnen dat systeem, voegt Kilembe toe, speelt de logistieke sector een belangrijke rol. “Er is iemand nodig die de fast fashion vanuit de sweatshops naar de winkel vervoert, iemand die de grondstoffen vanuit Congo haalt, iemand die de wapens naar Israël brengt… Het logistiek imperium maakt die uitbuiting mogelijk én winstgevend. Daarom richten wij ons daarop.”

Begin oktober vond er op uitnodiging van Geef Tegengas een gesprek plaats met enkele vertegenwoordigers van het Havenbedrijf. De actiegroep wilde over hun eisen praten. Het Havenbedrijf is daar volgens een woordvoerder echter niet het juiste adres voor: “Dit soort vraagstukken worden op nationaal en Europees niveau bepaald.” Dialoog tussen de haven en de politiek bestaat er overigens wel; echter zónder actievoerders, zegt het Havenbedrijf. “Wij hebben die demonstraties [in de haven] niet nodig om met het Rijk, de gemeente en andere stakeholders dit soort vraagstukken te bespreken. Wij doen dat achter de schermen.” Geef Tegengas vindt dat het Havenbedrijf wel degelijk de plicht en macht heeft om actie te ondernemen. Volgens de actiegroep kan de haven namelijk wel opkomen voor de belangen van multinationals.

Uitbuiting in de logistieke keten

Onder werknemers zijn de reacties op het protest gemixt. Vanuit de files bij de RWG- en APM-terminals klonken af en toe haatdragende opmerkingen en luid getoeter. Ook gebruikte een chauffeur fysiek geweld tegen een actievoerder die een banner vasthield. Tegelijkertijd waren veel chauffeurs het ook eens met het doel van de blokkade. Onder hen was de Macedonische Dejan: “De vertraging is niet fijn, maar ik begrijp de actie. Het is verschrikkelijk wat er in Gaza gebeurt.”

Geef Tegengas zegt de frustratie onder sommige chauffeurs te begrijpen. Kilembe: “Zij willen gewoon hun werk doen en zijn niet verantwoordelijk voor de acties van het grootkapitaal. Daarnaast worden ook zij door dit systeem geraakt.” Het beroep van vrachtwagenchauffeur kent relatief zware werkomstandigheden en is in het bijzonder voor degenen van buiten de Europese Unie financieel onzeker. Vakbond FNV spreekt van een schrijnende situatie voor chauffeurs uit bijvoorbeeld de Filippijnen en Oezbekistan: lage lonen, lange dagen en losse afspraken; transportbedrijven kunnen, mede door het (inter)nationale beleid en de ondermaatse inspectie, doen wat ze willen.

De FNV organiseert zich ook voor een verbetering van cao’s in de Rotterdamse haven. Op 8 oktober begonnen zo’n 700 sjorders – werknemers die ladingen vastzetten en losmaken – een door de vakbond gesteunde staking, waardoor het werk uiteindelijk vijf dagen stil kwam te liggen. Dat leidde tot enorme achterstanden – “onterecht”, volgens de werkgevers – én een toezegging op loonsverhoging en betere werkomstandigheden. Geef Tegengas steunt de sjorders, zegt Kilembe: “Wat hier gaande is, getuigt van een ongezonde situatie. De werknemers worden uitgebuit. Maar de staking laat ook zien dat we als mensen veel macht hebben als we ervoor kiezen om ons ergens voor in te zetten.” De zichtbare invloed van protestacties biedt Geef Tegengas extra reden om met hun campagnes door te gaan.

Moeizame verandering

Ook de Mask Off Maersk campagne heeft inmiddels enkele successen behaald. Maersk kondigde op 23 juni aan dat het zou stoppen met transporteren van goederen afkomstig van bedrijven die door de United Nations Human Rights Office (OHCHR) zijn gesignaleerd als verbonden aan illegale Israëlische nederzettingen in Palestina. De bekendmaking kwam na maandenlange druk door protestacties in verschillende landen, waaronder Nederland. Tegelijkertijd benadrukken actievoerders dat hun werk doorgaat, omdat Maersk nog steeds militaire vracht voor Israël vervoert, waaronder F-35-onderdelen.

Intussen gaat de gemeente Rotterdam onderzoek doen naar de betrokkenheid van de Rotterdamse haven bij genocidaal geweld in Gaza. Dit besluit volgde enkele weken na een spoeddebat op 22 mei, waarin het aanmeren van de Izmir uitvoerig werd besproken. Tijdens het debat riepen meerdere raadsleden het college op om Rotterdamse medeplichtigheid aan de genocide in Gaza tegen te gaan. Havenwethouder Robert Simons (Leefbaar Rotterdam) zei dat de gemeente Rotterdam geen verantwoordelijkheid draagt voor wat de schepen aan boord hebben. “Als het gaat over de inhoud van containers en controle daarop, is het bevoegd gezag de douane. En die handelt op instructie van het Rijk.” Hier kan Geef Tegengas niet mee overeenkomen. De actievoerders vinden dat de gemeente zich juist moet inzetten om de doorvoer van Israëlische wapens te stoppen. Tevens is de gemeente Rotterdam naast de Nederlandse Staat de enige aandeelhouder van het Havenbedrijf en heeft circa 70 procent daarvan in handen.

‘Staakt-het-vuren in Gaza is geen oplossing’

Hoewel de deur open staat voor een gesprek over hun eisen, is Geef Tegengas niet van plan om daar in alle rust op te wachten. Kilembe: “Wij geloven dat bedrijven die letterlijk over lijken gaan om hun winst te behalen niet zullen veranderen door een lief gesprek, dus wat ons betreft: hoe groter de schade, hoe beter.”

Ook de meest recente – en meermaals door Israël geschonden – staakt-het-vuren in Gaza is voor de actiegroep geen reden om te stoppen met strijden voor een handels- en wapenembargo met Israël. “Natuurlijk zijn we heel blij dat het de mensen in Gaza een adempauze geeft,” licht Kilembe toe. “Maar het is geen oplossing, want Palestijnen mogen zichzelf nog steeds niet besturen en leven nog altijd in apartheid. Er moet dus nog steeds een vrije Palestijnse staat komen. Tot die tijd gaan onze acties door.”

Eindredactie door Hasse Drewes

Dit artikel werd geschreven door

Bekijk profiel

Jasmijn Doorgeest

Jasmijn Doorgeest (1996, die/hen) heeft internationale betrekkingen gestudeerd. Op een planeet die ecologische ineenstorting ondergaat, is hen geïnteresseerd in de verantwoordelijke (machts)structuren en de mensen die zich hiertegen verzetten. In het bijzonder wil hen onderzoeken hoe mensen zich nu al anders tot elkaar en de natuur proberen te verhouden.

>