In april 2024 hebben de Nederlandse Politie, de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) een gezamenlijk rapport gepubliceerd waarin gewaarschuwd wordt voor zelfverklaarde ‘soevereinen’ of ‘autonomen’. Deze mensen ontkennen de legitimiteit van de Nederlandse overheid of proberen zich aan haar invloed te onttrekken. Zo weigeren ze vaak belastingen, boetes en verzekeringen te betalen. Dit leidt tot schulden, juridische conflicten en soms zelfs geweld. Het rapport waarschuwt bovendien voor het gevaar dat de beweging kan uitgroeien tot een bedreiging voor de democratische rechtsorde. Maar wie zijn deze mensen? En waarom kiezen ze voor een leven buiten de maatschappelijke kaders? Red Pers sprak met Ella* (56) en Wim* (61).

Leven buiten het systeem

Redacteur Jamiro Andrews ontmoet Ella in café De Lift in Haarlem. Een praktische oplossing, want een vaste verblijfplaats heeft ze niet. Het busje waarin ze woont staat afwisselend op het erf van verschillende vrienden geparkeerd en deze week is dat in de buurt van Haarlem. Haar huis verloor ze nadat ze haar huurcontract ongeldig achtte en stopte met betalen. Ze is een opvallende verschijning: ze loopt mank en steunt bij binnenkomst op een loopstok. Verder draagt ze kleurrijke kleding en lacht ze hard. Al vroeg in het gesprek wordt duidelijk dat ze een openhartige vertelster is, maar ze springt van de hak op de tak en is soms lastig te volgen.

‘Ik leef zoals het hoort, zonder ketens’

Ella noemt zich soeverein: ze woont in haar busje, betaalt geen belasting en heeft geen vaste baan. Haar ideeën over vrijheid brengen haar geregeld in conflict met instanties, maar dat deert haar niet. ‘Ik leef zoals het hoort,’ verklaart ze, ‘zonder ketens.’ Ze zegt al sinds jonge leeftijd geïnteresseerd te zijn in ‘de geheimen van de wereld’ en doet actief onderzoek naar de ‘leugens die ons door de overheid worden voorgehouden’. Haar vertrouwen in de maatschappij verloor ze definitief na de uithuisplaatsing van haar oudste zoon. Hierover wil ze niet veel kwijt, maar ze vertelt dat ‘het haar ogen geopend heeft voor hoe onvrij we eigenlijk zijn.’

Met Wim heeft Red Pers alleen telefonisch contact gehad. Hij heeft jaren op de binnenvaart gewerkt en komt over als een gebalanceerde en welbespraakte man. Hij zegt nuchter in het leven te staan, maar benadrukt daarbij ook zijn kritische inborst. Voor Wim is de vraag of hij mee wil doen een legitieme overweging. ‘Niemand heeft je van tevoren gevraagd of je het een goed idee vindt om de eerste 18 jaar van je leven naar school te gaan en de rest van je leven te werken. Dat wordt je aangepraat. Het lijkt me niet meer dan gezond dat je je op een gegeven moment afvraagt of dat wel nodig is en wie dat bepaalt.’

Tussen vrijheid en strijd

Waar Wim zich laat leiden door de ratio, komen Ella’s ideeën over vrijheid en soevereiniteit uit een spiritueel verlangen voort. Ze wil zich losmaken van aardse zaken en zich richten op het omarmen van het ‘Goddelijk Zelf’. Dat wat zij ‘de hoogste autoriteit’ noemt. Hoewel ze deze term tijdens ons gesprek niet nader toelicht, lijkt ze te verwijzen naar de overtuiging dat alle mensen van nature vrij zijn en niet onderworpen zouden moeten zijn aan wereldse autoriteiten zoals de staat of de kerk. Anderzijds heeft haar streven naar soevereiniteit ook een juridische kant. Deze kenmerkt zich door getouwtrek met overheidsinstanties over zaken als uitkeringen, toeslagen en achterstallige betalingen.

Op de vraag hoe deze twee aspecten met elkaar te verenigen zijn, antwoordt ze dat ze zich liever alleen met spiritualiteit zou bezighouden, maar dat het systeem haar tot een juridische strijd dwingt. ‘In Nederland moet je werken, moet je een zorgverzekering hebben, moet je een adres hebben. Al die dingen houden ons klein. Wij zijn niets meer dan radertjes in het systeem.’ Inmiddels betaalt Ella nauwelijks nog belasting en heeft ze geen vaste baan. Haar inkomsten scharrelt ze op verschillende manieren bij elkaar, maar ze geeft toe ook een bijstandsuitkering te ontvangen. Bovendien heeft ze een postbus. ‘Ik zou het graag helemaal zelf doen, maar dat is in Nederland praktisch onmogelijk’, zegt ze met een zucht.

Vrijheid herwinnen: een bewuste keuze

Wim kijkt daar anders tegenaan en erkent de praktische voordelen van het systeem. Hij heeft momenteel geen vaste baan, omdat hij zich niet kan vinden in het beleid van de overheid. ‘In de eerste plaats is ons belastingstelsel een vindingrijke manier om dingen mogelijk te maken die dat anders niet waren, zoals ons zorgstelsel of ons wegennet. Daar profiteren we allemaal van. Maar als er van ons belastinggeld bommen worden gekocht voor een oorlog waar niemand baat bij heeft, dan is er geen enkele manier om daartegen in verzet te komen. Ja, stemmen, maar de poppetjes maken in zo’n geval niet uit. Ook in Nederland bestaat er nog genoeg corruptie.’ Op de vraag wat hij daarmee bedoelt, legt Wim uit dat Nederland, net als veel andere landen, een schijndemocratie is waarin het volk nauwelijks echte invloed heeft.

‘Je kunt je tegen het systeem verzetten, maar je kunt er niet van winnen’

Daarom probeert hij zich zoveel mogelijk te onttrekken aan ‘de waan van de dag’. ‘Je kunt je tegen het systeem verzetten, maar je kunt er niet van winnen. Ik wil vooral met rust gelaten worden’, zegt hij resoluut. Wim probeert zijn vrijheid te herwinnen door zo autonoom mogelijk te leven. Hij en zijn vrouw verbouwen veel van hun eigen voedsel zelf en gaven hun kinderen thuisonderwijs om ze te beschermen tegen invloeden van buitenaf. Toch hebben beide kinderen een traditionele negen-tot-vijfbaan. Wim stoort zich daar niet aan. ‘Het is niet erg om je over te geven aan het systeem,’ zegt hij, ‘zolang je er maar bewust voor kiest.’

Wim lijkt vrede te hebben met zijn poging tot autonomie, maar Ella ziet spirituele soevereiniteit in Nederland als onhaalbaar. ‘De juridische strijd is niet te winnen’, stelt ze. ‘Mensen die zich verzetten, worden tegengewerkt en zwartgemaakt.’ Zelf zegt ze het klappen van de zweep te kennen sinds de uithuisplaatsing van haar oudste zoon, maar opgeven is voor haar geen optie. ‘Ik vertrouw op mijn Goddelijk Zelf’, besluit ze. Wim benadert het minder persoonlijk, maar zijn kritiek is minstens zo scherp: ‘Vrijheid is iets wat je zelf moet nemen. Het systeem geeft het je niet.’

*Wim en Ella zijn gefingeerde namen. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie van Red Pers.

Eindredactie door Tibbe Jonker

Steun Red Pers

Je las dit artikel gratis, maar dat betekent niet dat het Red Pers niets heeft gekost. Wij bieden jonge, aspirerende journalisten een podium én begeleiding. Dat kunnen we nog beter met jouw steun. Die steun komt met twee voor de prijs van één, want onze sponsor matcht jouw donatie. Geef jij ons vijf euro? Dan ontvangen wij een tientje.

Dit artikel werd geschreven door

Bekijk profiel

Jamiro Andrews

Redacteur Cultuur en Filosofie

Jamiro Andrews (1998, hij/hem) studeerde filosofie en kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en is momenteel bezig met zijn master. Als redacteur beheert hij het dossier Cultuur en Filosofie. Of het nu gaat om de tech-revolutie of de nieuwste theaterstukken, opkomende politieke ontwikkelingen of verlichtende literatuur, hij streeft ernaar een vinger aan de pols van de tijdsgeest te houden en de veranderende wereld om ons heen te duiden.