De jonge kiezer heeft vele gezichten, zeker als je de verkiezingsprogramma’s voor de aanstaande Tweede Kamerverkiezingen leest. Elke partij presenteert de grootste belangen van de jeugd anders: van wonen en arbeidsmarktpositie tot kansengelijkheid, democratisch burgerschap en politieke inspraak. Om partijen te kunnen vergelijken is geteld hoe ‘jong-’ in elk verkiezingsprogramma voorkomt (zoals in ‘jongeren’, ‘jongvolwassenen’ en ‘jonge mensen’). Zo noemen Volt, SP en GroenLinks-PvdA jongeren het vaakst; PVV, JA21 en Forum voor Democratie zelden. Per partij is gekeken in welke hoofdstukken dit vooral gebeurt. Welke jongerenthema’s daar uitkomen, lees je hieronder.

Jongeren als starters

Wonen is uitgeroepen tot hét verkiezingsthema. D66 belooft nieuwe, gemengde woonwijken met ruimte voor koopwoningen, middenhuur, sociale huur en studentenhuisvesting, zodat mensen binnen hun eigen wijk kunnen verhuizen. Voor jongeren en studenten moeten er vooral betaalbare woningen met gemeenschappelijke ruimtes komen, om de woningnood te verlichten én sociale samenhang te stimuleren. Als langetermijnplan wil de partij tien nieuwe steden aanleggen, maar tot die tijd moet een bouwquotum de stok achter de deur worden: elke gemeente moet meebouwen voor elke groep.

Waar JA21 jongeren expliciet noemt, gaat het vooral om de woonsituatie van jonge gezinnen. De partij wil daar verbetering in brengen door fiscale maatregelen en nieuwe eigendomsmodellen in te voeren, zoals huurkoop – een kredietvorm waarbij je een woning huurt, totdat je deze hebt afbetaald en de eigenaar wordt. Starters met een relatief laag inkomen moeten zo meer kans krijgen op een koopwoning.

Ook de ChristenUnie en SGP richten zich hoofdzakelijk op de leefomgeving van jongeren. Naast goed woningaanbod staan voor jongeren mentale gezondheid, jeugdzorg en bescherming van het leven hierbij centraal. De partijen maken zich zorgen over het toenemende aantal euthanasieverzoeken van jongeren en merken op dat suïcide de voornaamste doodsoorzaak is onder jongeren. Voor ChristenUnie ligt de oplossing bij een sociale, leefbare en liefdevolle omgeving. Volgens de SGP is het gezin – het ouderlijk gezin of het jonge gezin – hierbij cruciaal. Beide partijen zijn tegen euthanasie bij psychisch lijden van jongeren. “Zéker bij jonge mensen”, schrijft de SGP. ChristenUnie wil een stop op jeugdeuthanasie totdat er onderzoek is gedaan naar nieuwe manieren om jongeren te ondersteunen.

Jongeren als lerenden

Andere partijen zien de jongere in de eerste plaats als iemand in wording – iemand in opleiding. Hoewel de PVV jongeren en jongvolwassenen bijna niet noemt in haar verkiezingsprogramma, draagt de partij het mbo zeer nadrukkelijk een warm hart toe. De partij wil dat jongeren trots zijn op een vakopleiding en dat het mbo ‘dé springplank’ voor jongeren en Nederland is.

De BoerBurgerBeweging (BBB) staat ook voor een ‘fundamentele herwaardering’ van ambacht en vakmanschap op het vmbo en mbo. Jongeren die goed zijn in doen, bouwen, zorgen, repareren en creëren, verdienen volgens de BBB evenveel respect als denkers en schrijvers. De partij belooft te werken aan een dekkend aanbod van theoretische en praktische opleidingen in alle regio’s, zodat jonge mensen de kans krijgen om zich te ontwikkelen, bijvoorbeeld in ondernemerschap.

Ook Forum voor Democratie (FVD) wil praktijkopleidingen weer ‘glans’ geven en het hoger onderwijs selectiever maken. De partij wil echter vooral in het hele onderwijs meer nadruk op de Nederlandse taal, cultuur en traditie. FVD verzet zich tegen wat zij ziet als ideologische indoctrinatie in het onderwijs. Onder andere gender- en diversiteit-gerelateerde programma’s, ideologisch vlagvertoon en excuses voor delen van de geschiedenis, zoals het slavernijverleden, wil de partij verbieden, evenals organisaties die deze waarden uitdragen. Desondanks vindt de partij de bescherming van het bijzonder onderwijs wel belangrijk, zodat scholen een eigen identiteit en aannamebeleid kunnen bewaken.

Voor DENK is kansengelijkheid het belangrijkste jongerenthema. De partij wil dat alle jongeren, ongeacht achtergrond, dezelfde mogelijkheden krijgen om zich te ontwikkelen. Daarom wil DENK onderwijsmateriaal kosteloos verschaffen, ontbijt en lunch aanbieden op scholen in kwetsbare wijken en openbaar vervoer gratis maken voor jongeren en lage inkomens. Tevens wil DENK net als PVV, BBB en FVD mbo-studenten meer erkenning geven en daarnaast het aantal selectiemomenten beperken.

‘Links tot rechts erkent belang van jonge stemmen’

Jongeren als werkenden

Veel partijen vinden de positie van jongeren op de arbeidsmarkt belangrijk, maar GroenLinks-PvdA en Partij voor de Dieren stellen dit thema voorop. GroenLinks-Partij van de Arbeid beschrijft haar doel als ‘een nieuwe manier van werken’. Op de lange termijn wil de partij een sociale economie die uitgaat van vertrouwen. Zo zouden bijvoorbeeld de eisen voor mensen onder de Werkeloosheidwet (WW) of jonggehandicapten onder de Wajong kunnen worden versoepeld. Echter, als eerste zet wil de partij het jeugdminimumloon afschaffen. Waar het wettelijk minimumloon nu vanaf 21 jaar geldt, wil GroenLinks-PvdA dit verlagen naar achttien jaar.

Ook Partij voor de Dieren pleit voor stabiele bestaanszekerheid voor jongeren. Op financieel vlak houdt dat het volgende in: de afschaffing van het minimumjeugdloon, het aanpakken van schulden via een Jongeren Perspectief Fonds, het verbieden van Buy Now, Pay Later-diensten, het terugdraaien van de versobering van de Wajong (sociale zekerheid voor jonggehandicapten) en het investeren in armoedepreventie. Op maatschappelijk vlak wil de partij de inspraak van jongeren in politiek en maatschappij vergroten.

Jongeren als burgers

Temidden van geopolitieke spanningen en polarisatie benadrukken het CDA, de VVD en NSC maatschappelijke betrokkenheid en de zingeving die het jongeren kan bieden. Het CDA wil in het teken van ‘samenredzaamheid’ de dienstplicht nieuw leven inblazen. De partij kijkt naar het succesvolle Scandinavische model, waarin jongeren van zeventien een verplichte enquête toegestuurd krijgen. Uit de antwoorden worden de meest gemotiveerden opgeroepen voor een basistraining en binnenlandse Defensietaken. Het CDA spoort alle jongeren aan om reservist bij Defensie te worden, deel te nemen aan buurtcrisisteams of de Maatschappelijke Diensttijd te doen, en vindt het daarom belangrijk zulke initiatieven te blijven steunen.

Voor de VVD gaan liberale waarden hand in hand met veiligheid. De partij wil jeugdcriminaliteit voorkomen en de georganiseerde misdaad verslaan. Daarom pleit ze ervoor het dienjaar – een succesvol programma bij Defensie – uit te breiden naar de Politie. Jongeren die zelf in de criminaliteit zijn beland wil de VVD verantwoordelijkheid, discipline en respect aanleren in Heropvoedprogramma’s, die samenwerken met politie en Defensie-veteranen. Bijzonder is hier de belofte dat deelnemers na afronding de kans krijgen om naar een passende functie bij Defensie of politie te solliciteren.

Volgens NSC verdienen jongeren een actieve rol in het weerbaarder maken van de samenleving. Naast investering in een Zweeds dienstplichtmodel, het dienjaar en Defensity College, wil de partij toegankelijke maatschappelijke initiatieven opzetten en jongeren stimuleren zich vrijwillig aan te sluiten. Door jonge mensen verantwoordelijkheden te geven in bijvoorbeeld de crisiscommunicatie, zorg of noodsteunpunten, zou hun inspraak en betrokkenheid vergroot worden en polarisatie verminderd.

Jongeren als generatie

Wanneer het over de toekomst gaat, heeft men het over de jonge generatie. Van links tot rechts vermelden verkiezingsprogramma’s het belang van jonge stemmen in de politiek, maar Volt spant de kroon. De partij wil jongeren eerder laten meedenken over beleid door de stemgerechtigde leeftijd naar zestien verlagen. Bovendien wil ze een Derde Kamer invoeren: een permanent raadgevend beraad van jongeren (15–20 jaar), dat door de Eerste en Tweede Kamer om advies kan worden gevraagd. Daarnaast wil Volt een regeringscommissaris Jeugd- en Jongerenparticipatie en een Ombudsman voor de Toekomstige Generatie aanstellen. De generatietoets – een instrument dat de toekomstige effecten van beleid in kaart brengt – moet worden uitgebreid. Ten slotte heeft de partij plannen om aan de Voorjaars- en Miljoenennota de ‘Toekomstbrief’ toe te voegen.

Eindredactie door Hasse Drewes

Dit artikel werd geschreven door

Bekijk profiel

Amelia Veldhuis

<p style="font-weight: 400">Amelia Veldhuis (2003, zij/haar) is student geschiedenis en sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast heeft ze interesse in democratie en een fascinatie voor identiteit en vertegenwoordiging. Als redacteur Politieke Partijen probeert ze politiek nieuws te duiden door het in historische, politieke en maatschappelijke context te plaatsen.</p>

>