1984, It Ends With Us, A Court of Thorns and Roses, The Kite Runner. Voor een Amerikaanse scholier in Florida, Iowa of Texas is de kans groot dat deze boeken niet te verkrijgen zijn in de schoolbibliotheek. Uit onderzoek van PEN America, een organisatie die zich inzet om vrijheid van meningsuiting te waarborgen, bleek dat in het 2023-2024 schooljaar meer dan 10.000 boeken werden verboden op Amerikaanse openbare scholen. Dat is drie keer zoveel als een jaar eerder. Ruim driekwart van deze book bans vinden plaats in Florida en Iowa, staten waar lokale wetten ouders de mogelijkheid bieden boeken aan te vechten.

Onder de verboden boeken vallen klassiekers, zoals To Kill a Mockingbird en A Catcher in the Rye, maar ook moderne titels als Thirteen Reasons Why, Normal People en Call Me By Your Name. Het zijn vaak coming of age verhalen die moeilijk bespreekbare onderwerpen bevatten. “Het kan over van alles gaan, zoals de dood, bedreigingen, of geweld en seksueel misbruik,” vertelt Sabrina Baêta, senior programmamanager bij Freedom to Read van PEN America. “Het zijn onderwerpen die vaak ongemakkelijk kunnen zijn, maar belangrijk zijn voor scholieren om over te leren.” Ook worden in de laatste jaren ook steeds vaker boeken met thema’s over identiteit, de LGBTQ+ community en ras het doelwit van de boekverboden.

Gecoördineerde acties

De recente stijging van book bans kan grotendeels worden toegeschreven aan de gecoördineerde acties van conservatieve organisaties als Moms for Liberty. “Zij voeren campagne om boeken op basis van hun inhoud te verwijderen uit schoolcurricula en bibliotheken,” stelt Baêta. Deze organisaties zetten zich in om de rechten van ouders te waarborgen en streven dit na door hevig betrokken te raken bij lokale politiek. Zo financieren en steunen ze campagnes en kandidaten, lobbyen bij wetgevers voor wetten die de drempel voor het verbieden van boeken verlagen en wonen ze vergaderingen bij van schoolbesturen. Moms for Liberty biedt ook hulpmiddelen aan ouders, zoals boekenlijsten, voorbeeldformulieren voor klachten en juridische ondersteuning, om ze te helpen bezwaar te maken tegen bepaalde boeken.

Deze ‘parental rights’ organisaties vinden dat ouders het recht hebben het onderwijs van hun kinderen te sturen en beïnvloeden, inclusief het materiaal waaraan ze worden blootgesteld. Maar volgens organisaties als PEN America wordt dit ‘ouderlijke recht’ argument echter ingezet om boeken en ander lesmateriaal te verbieden op basis van religieuze of conservatieve ideologie. De boeken die worden aangevochten gaan daarom dus veelal over ras, gender en LGBTQ+, onderwerpen die niet populair zijn in conservatieve kringen.

De bans zetten het  professionele oordeel van bibliothecarissen en docenten buiten spel. “Het is geen willekeurige selectie, maar een zorgvuldig samengestelde collectie boeken die geschikt zijn bevonden voor leerlingen,” zegt Baêta. Ouders worden juist aangemoedigd om met de scholen in gesprek te gaan over de boeken. In plaats daarvan krijgt een kleine en luide groep ouders en activisten het voor elkaar om titels te verbieden. Uit onderzoek blijkt namelijk dat de meeste mensen (71%), ongeacht partijvoorkeur, tegen book bans zijn.

De toename van book bans past in een bredere beweging die zich tegen het Amerikaanse onderwijs keert. Onder het voorwendsel van het bestrijden van ‘woke’ invloeden, worden onderwerpen als ras, gender en historische ongelijkheid uit de klaslokalen geweerd. Zo zet President Donald Trump openlijk de aanval in op Ivy League-universiteiten met beschuldigingen van het verspreiden van linkse ideologieën. 

First Amendment rights

In een zaak uit 1982 (Board of Education v. Pico) oordeelde een meerderheid van het hooggerechtshof dat boeken niet verboden mogen worden alleen omdat mensen het niet eens zijn met de ideeën die erin worden geuit. Het verbieden van boeken op openbare scholen is daarom vaak in strijd met de rechten van leerlingen op grond van het Eerste Amendement, in het bijzonder het recht om informatie en ideeën te ontvangen.

Deborah Caldwell-Stone, directeur van de American Library Association en de Freedom to Read Foundation stelt dat ‘gerechtelijke uitspraken heel duidelijk hebben gesteld dat het een schending van het Eerse Amendement is als een boek wordt verwijderd uit een bibliotheek is vanwege de afkeuring van de ideeën of meningen die in het boek worden geuit.’ Een boek mag alleen verboden worden als die beslissing is gebaseerd op educatieve geschiktheid, obsceniteit of als het boek als lasterlijk wordt beschouwd, haat zaait of aanzet tot geweld.

Volgens Caldwell-Stone hebben ouders zeker het recht om het lezen van hun kinderen te begeleiden en hierin keuzes te maken, maar het constitutionele recht op informatie weegt altijd zwaarder. “Als het kind ouder wordt, groeit het recht op het Eerste Amendement ook mee. Op een gegeven moment kan een kind zeggen: ‘Ik maak een andere keuze dan mijn ouders’.” Een boekverbod raakt bovendien niet alleen het eigen kind. De toegang tot de boeken wordt voor alle leerlingen beperkt en schendt daarmee ook hun recht op informatie.

Consequenties voor scholieren

De grootste verliezers van het verbieden van boeken zijn uiteindelijk de scholieren. Book bans beperken scholieren in hun toegang tot diverse perspectieven en kunnen hiermee een negatieve invloed hebben op het ontwikkelen van kritische denkvaardigheden en uitdagen van maatschappelijke normen.

Bibliothecarissen en docenten proberen de beschikbare boeken te diversifiëren en het aanbod zo representatief mogelijk te maken. Veel boeken die verboden worden bevatten echter thema’s over ras, identiteit en geaardheid, waardoor deze perspectieven uit het onderwijs verdwijnen. Baêta ziet het als een zorgwekkende ontwikkeling: “Het verwijderen van deze boeken betekent een gebrek aan representatie en acceptatie.” Maxwell Frost, een congreslid uit Florida, vatte de situatie tijdens een interview samen: “Boeken zijn een van de laatste toevluchtsoorden die we hebben als studenten, als gekleurde studenten, als queer studenten, en dat wordt ons nu afgenomen.”

De strijd om boeken in Amerikaanse openbare scholen is meer dan een debat over curriculum of ouderlijke invloed. Het is een fundamentele botsing over de waarden van een democratische samenleving. De vraag wat wel en niet onderwezen mag worden, van basisschool tot universiteit, is daarmee een centraal front geworden in de culturele en politieke strijd in Amerika.

Eindredactie door Jens van der Weide

Dit artikel werd geschreven door

Bekijk profiel

Bram Kleijne

Bram Kleijne (1998, hij/hem) studeerde Internationaal Recht in Utrecht en Amerikanistiek in Amsterdam. Hij is geïnteresseerd in alles wat met de Verenigde Staten te maken heeft: van politiek, geschiedenis en mensenrechten tot cultuur en geografie. Sinds november 2023 woont hij in Chicago en zal vanuit daar ook schrijven voor Red Pers.

>