Zondagochtend, 8 december 2024. Een moment dat voor altijd in het geheugen van Syriërs gegrift zal staan: de val van Assad. Na een meedogenloze dictatuur van 63 jaar onder de Assad-dynastie ontwaakte het land plots in een nieuw tijdperk van hoop. Voor generaties Syriërs was het idee van een nieuwe regering niet meer dan een verre droom. Maar in slechts tien dagen werd die droom werkelijkheid.

‘Assad heeft minderheden tegen elkaar opgezet en hen angstig voor elkaar gemaakt’

De wens om samen te leven

“Toen ik opgroeide, waren we gewoon Syriërs; niemand vroeg of je moslim, christen of druze was,” vertelt Roni (29), een Koerdische Syriër. “Maar die tijden zijn veranderd.” Tegenwoordig bepaalt je etnische of religieuze achtergrond wel degelijk hoe je wordt behandeld in de Syrische samenleving.

Volgens de druzische R.A. (35) heeft Assad hierin een grote rol gespeeld. “Assad heeft minderheden tegen elkaar opgezet en hen angstig voor elkaar gemaakt,” zegt hij. Dit beleid heeft diepe sporen achtergelaten. Dit was zichtbaar in de burgeroorlog tussen soennieten en alawieten en de door Assad gedwongen intrekking van de Syrische nationaliteit bij tienduizenden Koerden.

“Nu hebben we allemaal vooroordelen over elkaar, terwijl we in de kern allemaal gewoon mensen zijn,” vervolgt R.A. Hoe kan Syrië ooit weer opgebouwd worden, te midden van zo’n grote verdeeldheid? Hij weet het niet.

Die verdeeldheid wordt nog groter door de grote hoeveelheid nepnieuws die circuleert. De oorsprong ervan is vaak onduidelijk, maar zeker is dat desinformatie nog meer angst en onzekerheid zaait.

Het conflict tussen alawieten en soennieten is recent weer opgelaaid. Vanuit de soennitische gemeenschap wordt wraak genomen na de decennialange overheersing van de alawitische Assad. Dit zorgt ervoor dat veel alawieten sinds de val van Assad in angst leven.

Als een droom

Toch koesteren veel Syriërs de hoop op een land waarin iedereen samen kan leven. Met de val van Bashar al-Assad leek een verenigd Syrië even heel dichtbij. Het was als een droom, zeggen de geïnterviewden over dat moment. Niemand zag het aankomen.

Ze vierden het met vrienden en familie – op straat, thuis, of via de telefoon met familieleden. Er verschijnt een glimlach op R.A.’s gezicht als hij erover vertelt: hoe hij wilde schreeuwen van blijdschap, maar dat niet deed, omdat het nacht was toen het gebeurde. Hoe hij zijn favoriete muziek opzette en koffiedronk, om extra van het moment te kunnen genieten.

Maar het duurde niet lang tot de volgende vraag zich aandiende. Assad is weg, maar zal HTS beter voor ons zijn?

R. krijgt dagelijks berichten van familie en vrienden uit Syrië, waarin zij hun angsten over de toekomst delen

Wat is HTS?

HTS (Hayat Tahrir al-Sham) begon in 2011 als een aftakking van al-Qaida. Hun oorspronkelijke doel was het stichten van een islamitische staat gebaseerd op de sharia (de islamitische wetgeving). In 2016 keerde de beweging zich af van al-Qaida en werd het een meer politieke organisatie.

HTS regeerde de afgelopen jaren al in de Noord-Syrische stad Idlib. De sjiitische Ali (30) ziet deze regeerperiode als een soort succesvol experiment. Al-Sharaa, de leider van HTS, lijkt hem een sterk figuur die erin slaagde om meerdere partijen te verenigen tot één beweging.

“Maar het feit dat je over één stad kunt heersen, betekent niet dat je in staat bent om over een heel land te regeren,” zegt R.A.

Vraagtekens vanuit verschillende hoeken

Al-Sharaa heeft beloofd van Syrië een land te maken ‘voor iedereen’. Strategisch gezien lijkt dit zijn vruchten al af te werpen: de VN overweegt HTS van de terreurlijst te halen, en de EU denkt eraan de economische sancties tegen het land op te heffen.

De geïnterviewden zijn sceptischer. “Het is propaganda om meer macht te krijgen en internationale steun te winnen,” zeggen de christelijke R. (44) en I. (52).

R. vertelt dat ze dagelijks berichten ontvangt van familie en vrienden van verschillende religieuze achtergronden in Syrië, waarin zij hun angsten delen over de toekomst voor zichzelf en hun kinderen.

Binnen de sjiitische gemeenschap is er onrust, vertelt Ali. Zelfs sommige soennieten zijn nerveus over wat de toekomst onder HTS zal brengen – zonder duidelijke wetgeving is de toekomst hoe dan ook spannend. “Tien jaar geleden zei al-Sharaa nog dat er geen plaats was voor andere geloven in Syrië.” Ali herinnert zich hoe al-Sharaa betrokken was bij gruwelijke aanvallen tegen sjiieten. Hij zou hebben geprobeerd soennieten en sjiieten tegen elkaar op te zetten. En dat is nu de nieuwe leider van Syrië? “Ja, dat is een heel raar iets.”

Ook Koerden blijven wantrouwend. “Wij hebben een heel slechte geschiedenis met HTS,” zegt Roni. Hij verwijst naar de periode waarin veel van de mensen die nu bij HTS zitten, gewelddadige jihadisten waren in Koerdische gebieden, zoals tijdens het kalifaat van IS. Waar is die jihadistische gedachtegang opeens gebleven, vragen de geïnterviewden zich af.

‘Al-Sharaa zegt dat we vrij zijn om ons geloof te praktiseren, maar dat is een façade’

Conservatieve maatregelen

R. wil niks horen over de berichten in westerse media die al-Sharaa prijzen om zijn ontmoetingen met christelijke leiders. “Al-Sharaa zegt dat we vrij zijn om ons geloof te praktiseren, maar dat is alleen maar een façade.” Ze vertelt over eerdere maatregelen in Idlib, zoals het verbod op christelijke religieuze kleding, waardoor priesters niet meer herkenbaar zijn. Daarnaast waren kruisen van kerken verwijderd. Roni voegt daaraan toe dat mannen en vrouwen in Homs vorige maand plotseling gescheiden moesten zitten in openbare bussen.

Ondertussen is de HTS-overheid allesbehalve inclusief, zegt I. “Ze bestaan volledig uit soennieten.” De eerste Syrische vrouwelijke minister, Aisha al-Dibs, lijkt een vooruitgang. Maar volgens R. staat al-Dibs voor conservatieve waarden van de sharia, waarin vrouwen niet dezelfde rechten hebben als mannen.

Ten slotte vertelt R.A. hoofdschuddend over de veranderingen in het onderwijs. Zo heeft HTS de oerknal en de evolutietheorie uit het curriculum geschrapt, omdat het religieuze ideeën zou ondermijnen.

‘Veel Syriërs hebben nog nooit in een democratie geleefd. Geef het land en de mensen de tijd om te leren en te groeien’

Een Syrië waarin iedereen gewoon Syriër is

Ondanks alles blijft Ali hoopvol. Niet uit vertrouwen in al-Sharaa, maar omdat hij ervan overtuigd is dat grotere machten zoals Turkije en Iran niet zullen toestaan dat HTS volledig haar eigen koers bepaalt. “Een volledig soennitische staat onder strikte shariawetgeving zou andere landen in de regio bedreigen.”

Ook Roni ziet de toekomst van Syrië deels afhangen van de internationale gemeenschap. “De wereld is kleiner geworden. Syrië staat niet meer los van wat eromheen gebeurt.”

Bovendien zijn de veranderingen nog vers. “Een verwoest land heeft tijd nodig om te herstellen,” zegt Roni. Veel Syriërs hebben nog nooit in een democratie geleefd. “Geef het land en de mensen dus de tijd om te leren en te groeien.”

R.A. wil al-Sharaa een kans geven, maar hij twijfelt aan de interne stabiliteit van HTS. Het lijkt hem niet ondenkbaar dat er spanningen zullen ontstaan binnen HTS, omdat leden mogelijk andere islamitische overtuigingen hebben dan al-Sharaa. “Hoeveel invloed heeft hij dan uiteindelijk écht?” Ook kunnen belangen van HTS op den duur gaan botsen met die van andere organisaties die actief zijn in Syrië.

Het is te hopen dat er een einde komt aan het onderscheiden van ‘minderheden’ en ‘meerderheden’, zegt R.A. Zolang dat onderscheid in Syrië nog zo groot is, is terugkeren echt nog te vroeg, zeggen alle geïnterviewden unaniem. Zij hopen dat hun thuisland ooit een land zal zijn waarin iedereen gelijk is en waar gerechtigheid de norm is. “Een Syrië waarin iedereen gewoon Syriër is.”

Sommige geïnterviewden wilden niet met hun volledige naam genoemd worden. Hun volledige namen zijn bekend bij de redactie.

Eindredactie door Tessa van den Heuvel

Dit artikel werd geschreven door

Bekijk profiel

Lara Lamie

Redacteur Midden-Oosten

Lara Lamie (2001, zij/haar) studeert International Studies aan de Universiteit Leiden, gespecialiseerd in het Midden-Oosten. Ze combineerde haar studie met Psychologie en het Honours College om zich in haar interesses te verdiepen. Door haar Egyptische achtergrond heeft ze een sterke passie ontwikkeld voor de cultuur, politiek en religies van de regio. Via journalistiek hoopt ze frisse perspectieven te bieden en bij te dragen aan een genuanceerder beeld van het Midden-Oosten.

>