“Goedemorgen, weet u al waar u op gaat stemmen?,” vraagt Tido Rinkel (27) op de markt in Leiden aan een vrouw die met de fiets aan de hand voorbij loopt. Het is tweeënhalf week voor de Tweede Kamerverkiezingen. Naast de gebruikelijke geur van kibbeling en gebrande noten, hangt deze zaterdagochtend ook de naderende stembusgang in de lucht. De vrouw mompelt iets terug in het voorbijgaan, maar neemt de uitgestoken flyer niet aan.

Ticho Goossens (30), regionaal campagneleider voor D66, heeft ‘s ochtends de strategie uitgezet voor de negen vrijwilligers. Iedereen een stapeltje flyers, verspreiden over de binnenstad. “En een glimlach op je gezicht,” drukt hij hen op het hart. Voor Tido is het de eerste keer dat hij hier staat. “Ik wil er wat ervaring mee opdoen en ik hoorde dat er nog best veel zwevende kiezers zijn. Dus het kan echt uitmaken om met elkaar de straat op te gaan.” Na een halfuur heeft Tido het overgrote deel van de flyers nog in zijn hand: hij heeft voornamelijk langere gesprekken gehad. “Ik heb best wel het idee dat zo’n gesprek mensen overtuigt. De meesten zijn ook verrassend vriendelijk. Ik kreeg tot nu toe nog maar één keer te horen dat die Jetten niet deugt.”

Flyers als bijzaak

Een flyer en een praatje: op straat lijkt de tijd stil te hebben gestaan. Dat geldt niet voor de hele verkiezingscampagne. Voor het eerst werd er geëxperimenteerd met door AI gegenereerde beelden, en vanwege nieuwe Europese regels moet met een label duidelijker worden dat een spotje of krantenpagina een politieke advertentie is. Rondom online campagnevoeren zijn de regels eveneens aangescherpt, waardoor Google en Meta besloten om vanaf 10 oktober politieke reclame in de ban te doen. Dat is te merken: aan social media-promotie werd tijdens deze campagne een krappe 450.000 euro uitgegeven, terwijl partijen daar twee jaar geleden nog ruim twee miljoen euro voor neertelden.

Op de Leidse markt preekt D66 voor een groot deel voor eigen parochie: van de afgelopen drie Tweede Kamerverkiezingen, werd de partij hier twee keer de grootste. Toch kiest de partij ervoor om hier de straat op te gaan en doet het geen poging om in conservatievere buurgemeenten kiezers te overtuigen. Dat is niet alleen omdat het makkelijker is om in Leiden vrijwilligers op de been te krijgen, vertelt campagneleider Ticho. “In Katwijk gaan staan, dat is echt verspilde energie. Een SGP’er overtuigen om op D66 te stemmen? Geen kans, echt no way. Terwijl hier juist mensen lopen die binnen ons electoraat vallen: die twijfelen tussen PvdA, D66, Volt, of soms zijn het linkse VVD’ers.”

Hij wordt aangevuld door Jurriaan Duijn (25), duoraadslid voor D66 in de stad. “Wij zijn voor mensen vaak een tweede keus. Dan helpt het om zichtbaar te zijn, om die mensen over de streep te trekken.” Hij vindt de straatcampagnes vooral op andere manieren nuttig: “Die flyers zelf, dat is eigenlijk bijzaak. Het brengt gewoon een hele positieve vibe onder de vrijwilligers en rondom de partij op gang.”

‘Een SGP’er overtuigen om op D66 te stemmen? Geen kans, echt no way’

Zaterdagroutine

Hoogleraar Toegepaste Geschiedenis Harm Kaal van de Radboud Universiteit herkent dat beeld. Hij schreef als co-auteur De strijd om de stembus, een boek over Nederlandse verkiezingscampagnes door de jaren heen. “Begin twintigste eeuw waren die straatcampagnes heel erg bedoeld om de eenheid binnen de partij te beleven, en naar buiten uit te stralen. Dat zie je nu nog steeds. Je zet je lokale afdelingen in de campagnestand, dat krikt de moraal op. De schouders eronder: dat heeft een partij nodig om het tot de eindstreep vol te houden.” Kaal ziet daarnaast een fear of missing out: “Grote bedragen worden er waarschijnlijk niet meer in die flyeracties gestopt, maar wegblijven durven ze ook niet. Ze willen toch aan de kiezer laten zien: hier zijn we.”

In Leiden lukt dat zichtbaar zijn wel, ook bij andere partijen. Marktgangers moeten na een broodje haring eerst door een soort sluis van D66-jassen heen voor ze hun weg richting de groenteboer kunnen voortzetten. Op de brug verderop staan ook de Partij voor de Dieren en een paarsgekleurd gezelschap van Volt houdt zich op bij de kaasboer. Ticho: “We staan hier iedere week, op hetzelfde tijdstip, vanaf begin september. We willen echt onderdeel worden van de zaterdagroutine van mensen.”

Zichtbaarheid

Het is moeilijk te zeggen of het uitdelen van flyers echt invloed heeft op stemgedrag, stelt Corinna Oschatz, universitair docent Politieke Communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. “Er bestaat geen goede manier om dat te onderzoeken. Er zijn zóveel factoren die meespelen in stemgedrag. Je niet kunt zeggen: mijn stem wordt voor zoveel procent bepaald door een televisiedebat en zoveel procent door een papiertje op straat.”

Oschatz ziet een steeds bescheidener rol voor flyeren in de moderne verkiezingscampagne. Voor zichtbaarheid, volgens haar de belangrijkste functie, kan een partij veel meer media inzetten dan in het verleden. Toch ziet ze het niet op korte termijn verdwijnen. “Baat het niet, dan schaadt het niet. Een succesvolle campagne heeft twee dingen: contact met de kiezer en onderscheidend zijn ten opzichte van je concurrenten,” zegt Oschatz. “Nu doet elke partij het plichtmatig, maar is een partij straks de enige die nog staat te flyeren, of bijvoorbeeld heel fanatiek langs de deuren gaat, dan zou dat dus ineens weer heel onderscheidend zijn.”

Een flyer alleen zal weinig mensen overtuigen om een ander bolletje rood te kleuren op 29 oktober. Toch lijkt de straatcampagne voorlopig nog niet passé: daarvoor is de zichtbaarheid, ook buiten alle beeldschermen om, te belangrijk. Of dat ook betekent dat Tido hier vaker te zien is, weet hij nog niet. “Als ik hier iedere week een flyer zou krijgen, zou ik dat op een gegeven moment misschien zelf ook wel irritant gaan vinden.” Daar maakt Ticho zich niet zo druk om. “Tja. Verkiezingsmoe, dat zijn we allemaal, denk ik.”

Eindredactie door Wouter Geerts

Dit artikel werd geschreven door

Bekijk profiel

Lukas Snijders

Lukas Snijders (2000, hij/hem) is masterstudent Journalistiek en Nieuwe Media in Leiden, en heeft een fascinatie voor de raakvlakken tussen geschiedenis, politiek en voetbal. Als redacteur Lokale Verhalen probeert hij ongewone verhalen te vinden en de betekenis daarvan voor de samenleving te duiden.

>