Op 7 november 2024 veranderde het centrum van Amsterdam in een internationaal strijdtoneel. Wat begon als een voetbalwedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv eindigde in rellen, tientallen arrestaties en een verhit debat over antisemitisme, veiligheid en polarisatie in de stad.

De rellen vonden plaats tegen de achtergrond van de oorlog in Gaza, maar toch zag de gemeente geen verhoogd risico. “De burgemeester had de situatie ingeschat als beheersbaar,” zegt Bob, ambtenaar bij de gemeente Amsterdam. Om privacyredenen is zijn naam gefingeerd. “Achteraf kun je zeggen: hadden we de geopolitieke situatie meer moeten meenemen?”

Die inschatting blijkt cruciaal. In de maanden voorafgaand aan de wedstrijd waren er in andere steden, zoals Athene en Madrid, al incidenten met Maccabi-supporters. Desondanks werden er in Amsterdam geen extra veiligheidsmaatregelen getroffen. Terwijl achthonderd agenten paraat stonden, stonden ze niet op de plekken waar het écht fout ging.

Zowel de gemeente als jongerenwerkers waren verrast. “Iedereen is hierdoor verrast,” zegt Bob. Maar juist daar wringt het: was die verrassing terecht?

Buurtvaders

Terwijl de politie en gemeente worstelden met de rellen, werd één groep niet geraadpleegd: de jongerenwerkers. In jongerencentra waren vooraf geen signalen van oplopende spanningen, maar dat betekent niet dat jongerenwerkers geen rol hadden kunnen spelen in het inschatten van de risico’s. “Wij werden pas ingeschakeld toen het al fout ging,” zegt Zakaria, jongerenwerker in Amsterdam. Ook zijn naam is om privacyredenen gefingeerd. “Waarom niet eerder, om de signalen op te vangen?”

Pas nadat de rellen uitbraken, werden buurtvaders en jongerenwerkers ingezet om de situatie in de wijken te kalmeren. Bob erkent dat er geen structureel overleg was met jongerenwerk over deze specifieke kwestie. Dit past in een bredere trend: jongeren voelen zich steeds minder gehoord, en dat heeft gevolgen. “De spanning is niet minder geworden,” zegt Zakaria. “Jongeren voelen zich niet gehoord en dat komt tot uiting op straat.” Bob bevestigt dat de gemeente jongeren moeilijk bereikt. “Ze lezen geen krant, volgen de gemeente niet en schrijven zich niet in voor nieuwsbrieven.” Toch ontbreekt het aan structurele samenwerking met jongerenwerk en aan nieuwe vormen van contact met jongeren, ondanks dat deze signalen al langer bekend zijn.

Terughoudendheid

Bob zegt dat er nu ‘integraler wordt gekeken’ naar risico’s bij evenementen en dat er meer aandacht is voor de invloed van geopolitieke conflicten op de stad. Maar hij kan geen concrete structurele maatregelen noemen die genomen zijn om herhaling te voorkomen. “Ik weet niet of er structurele veranderingen zijn doorgevoerd.” Dat terwijl Zakaria juist aangeeft dat er meer geld naar preventie is gegaan. Maar het blijft de vraag of extra financiering genoeg is, zolang het gevoel van maatschappelijke uitsluiting blijft bestaan.

Ook aan de persafdeling van de gemeente zijn vragen voorgelegd over mogelijke structurele veranderingen. Een woordvoerder van burgemeester Halsema laat weten dat de gemeente op dit moment nog geen inhoudelijke uitspraken kan doen. “De burgemeester heeft in de persconferentie de dag na de ongeregeldheden een onafhankelijk onderzoek aangekondigd naar de besluitvorming van de Driehoek,” aldus de woordvoerder. “Dat onderzoek wordt nu uitgevoerd en we zijn nog in afwachting van de bevindingen. Daar kunnen we niet op vooruitlopen.” Ook het strafrechtelijk onderzoek loopt nog: “De vervolging van verdachten is aan het OM en de rechtbank; daar speelt de gemeente geen directe rol in.” Bij gebrek aan een formeel eindrapport kiest de gemeente er niet voor om bijvoorbeeld al in gesprek te gaan met jongerenwerkers en lokale bewoners over hoe escalaties in de toekomst te voorkomen zijn.

De reactie benadrukt de terughoudendheid van de gemeente zolang officiële evaluaties nog niet zijn afgerond. De evaluatie van de rellen vindt grotendeels achter gesloten deuren plaats. Vooralsnog is er weinig zicht op concrete beleidsaanpassingen. Tegelijkertijd blijven signalen van maatschappelijke spanning bestaan, zoals blijkt uit recente incidenten in de stad en gesprekken met jongerenwerkers. Zonder duidelijk zicht op structurele maatregelen blijft onduidelijk hoe toekomstige escalaties kunnen worden voorkomen.

Onvrede, uitsluiting en polarisatie

Daar komt bij dat onder grote groepen jongeren een breed gedragen wantrouwen leeft. Uit een recente enquête van onderzoeksbureau Opiniehuis, in opdracht van radioprogramma De Nieuws BV, blijkt dat negen op de tien moslimjongeren geen vertrouwen meer hebben in de Nederlandse overheid. 89 procent zegt geen vertrouwen te hebben in de politiek. De belangrijkste redenen hiervoor zijn de recente politieke ontwikkelingen en de manier waarop moslims in de media worden gepresenteerd.

Terwijl de stad verdergaat, blijven de onderliggende spanningen voelbaar. Ondertussen is de nasleep van de rellen niet alleen een maatschappelijk, maar ook een juridisch dossier. Meerdere verdachten zijn inmiddels veroordeeld en voor een deel loopt het juridische proces nog.

De rechtszaken laten zien dat de staat repressief optreedt. Maar lost dat de onderliggende oorzaken op? Uit de gesprekken met Zakaria blijkt dat gevoelens van onvrede, uitsluiting en polarisatie nog steeds aanwezig zijn. Het recente incident waarbij twee Israëlische soldaten in Amsterdam doelwit werden van online dreigementen, toont aan dat de spanning nog steeds voelbaar is.

Daar komt bij dat internationale retoriek invloed heeft op de lokale situatie. De recente uitspraken van Donald Trump over het creëren van een “Midden-Oosterse Rivièra” suggereren een hertekening van het geopolitieke landschap, iets wat in Europa – en ook in Nederland – kan leiden tot meer ideologische confrontaties.
De vraag is niet alleen of het opnieuw zal gebeuren, maar hoe goed de stad daar dan op voorbereid is.

Eindredactie door Rens van der Beek

Dit artikel werd geschreven door

Bekijk profiel

Gerinio Ulrich Levar Triebel

Redacteur Multiculturele Samenleving

Gerinio Ulrich Levar Triebel (1992, hij/hem) is socioloog en afgestudeerd danser met een passie voor cultuur en journalistiek. Als redacteur bij Red Pers onderzoekt hij de dynamiek van identiteit, multiculturele samenlevingen en de veranderende politiek. Tussen de creatieve wereld en maatschappelijke thema’s zoekt hij naar verhalen die inzicht bieden in het Nederland van nu.

>