Met een tekort van bijna 400.000 woningen was de wooncrisis hét thema van de afgelopen verkiezingen. Nieuwe huizen bouwen gaat moeizaam door ruimtegebrek, trage vergunningsprocedures, hoge bouwkosten en strengere milieueisen. Terwijl het politieke debat zich vooral richt op wie er méér recht zou hebben op een huis, gaat het veel minder vaak over de veranderde manier van leven in onze samenleving.

Huishoudensverdunning: de stille motor achter de wooncrisis

Steeds meer mensen wonen alleen en groter. Volgens statistieken van het CBS woonde in 1960 slechts 3 procent van de Nederlandse bevolking alleen, in 2024 is dat al 19 procent. Met gemiddeld nog maar 2,1 personen per huishouden groeit het aantal huishoudens sneller dan de bevolking. Deze ‘huishoudensverdunning’ komt voort uit veranderende woonbehoeften: mensen blijven langer single en ouderen blijven langer thuis wonen.

In woongroepen kiezen mensen bewust voor samenleven door een woning of gebouw te delen met gezamenlijke voorzieningen. Woongemeenschappen gaan nog een stap verder: ze draaien om gedeelde waarden, gezamenlijke projecten en collectieve besluitvorming. Door ruimte en middelen te delen, bieden deze woonvormen een efficiënt antwoord op het groeiende woningtekort. Hoe is het om je dagelijks leven zo intensief met anderen te verweven?

Afgedwongen luxe

In woongemeenschap Iewan Strowijk (Lent, Nijmegen-Noord) wonen vijftig mensen samen, van vier tot eenenzeventig jaar oud. Bij binnenkomst in de woongemeenschap wandel je door een groene tuin langs een L-vormig gebouw met woongroepen, gezinswoningen en studio’s. Delen staat centraal in de gemeenschap. Zowel van materie, zoals ruimtes, voorzieningen en spullen als het delen van kennis, inspiratie en talent. In de knusse huiskamer van Ani (45) vertellen zij en twee andere bewoners uit verschillende gebouwen van woongemeenschap waarom ze deze manier van leven beschrijven als afgedwongen luxe.

‘‘We hechten als bewoners allemaal veel waarde aan duurzaam en ecologisch leven,” vertelt Freek (32), die aan de noordkant woont. Dit vertaalt zich naast compact wonen in innovatieve installaties zoals een eigen waterzuivering van rietplanten, natuurlijke bouwmaterialen en duurzame energieconcepten. Het gebouwencomplex, gemaakt van stro, leem en hout, straalt een aardse warmte uit. Op het dak van de gemeenschappelijke schuur is groen te zien, wat naast een mooi uitzicht ook bijdraagt aan isolatie en regenwater opvangt.

Samen ben je rijk

Het delen van spullen en voorzieningen is een vanzelfsprekend onderdeel van het leven in een woongroep. Ani benadrukt met een brede glimlach dat het delen van keukengerei, wasmachines en gereedschap geen opoffering is, maar juist een verrijking. ‘‘Als ik zou willen, kan ik wel vier wasjes tegelijkertijd draaien en samen hebben we gereedschap voor elke klus.’’ Terwijl ze dit vertelt, bedenkt Freek dat hij haar tape nog in zijn jaszak heeft en legt deze op tafel. ‘‘Ook heb je altijd een werkende deelfiets tot je beschikking en kun je de kosten van een auto delen met andere bewoners,’’ voegt bewoner Tim (42) toe.

Het delen van voorzieningen verlaagt niet alleen de woonlasten, maar maakt een ecologische levensstijl toegankelijker. In de gemeenschappelijke schuur staat een voorraadkast vol biologische en lokale producten. Wie iets nodig heeft, weegt het af en noteert de kosten in een schriftje dat op een werkplank ligt. Doordat de groep samen inkoopt, blijven de producten betaalbaar én ze staan gewoon in je achtertuin.

Grens tussen privé en gemeenschap

In de huiskamer lachen de bewoners als het gesprek over de grens tussen privé en gemeenschappelijk gaat. “Die is soms onduidelijk,” zegt een bewoner, “we zijn het niet over alles eens.” Het is even stil wanneer iedereen de tijd neemt een slokje koffie te drinken. “Pas was er in algemene ledenvergadering een discussie over de hoeveelheid auto’s.’’ Binnen de gemeenschap bezitten acht huishoudens een eigen auto; daarnaast worden drie auto’s gedeeld door meerdere bewoners. Sommigen willen alle privéauto’s afschaffen, anderen hechten juist aan hun eigen vervoer.

Ook huisdieren zorgden voor verdeeldheid: katten doden veel vogels, wat leidde tot het voorstel om het aantal katten te beperken. Voor sommigen voelde dat als een inbreuk op hun vrijheid. Tijdens de twee­maandelijkse vergadering is gezamenlijk besloten het huidige aantal te handhaven. Besluiten worden  genomen volgens een eenvoudig principe: als niemand tegen is, dan is het goed genoeg om door te gaan. 

Thuiskomen is elkaar tegenkomen

Volgens een rapport van volksgezondheid en zorg voelt bijna de helft van de volwassen Nederlanders zich eenzaam. Onderzoek laat zien dat de mate van sociale interactie en verbondenheid in iemands woonomgeving een cruciale rol speelt hierin. In een woongemeenschap ontstaan spontane ontmoetingen vanzelf: bij het ophalen van de post, het doen van de was of tijdens een wandeling door de tuin. Ook Freek noemt ‘Noaberschap’ als groot voordeel van gemeenschapsleven. Buren staan voor elkaar klaar wanneer dat nodig is: iemand die op je kinderen kan passen, of helpt met het tillen van die ene kast die je in je eentje niet verplaatst krijgt.

Naast het delen van zorgen wordt er binnen de gemeenschap veel kennis en ideeën uitgewisseld. De bewoners doen eigenlijk al het beheer zelf, tot aan de riolering toe. “Met 50 man is er altijd wel iemand die ergens kennis van heeft,’’ klinkt het trots. Op de maandelijkse klusdagen vullen het geluid van gelach, schuurpapier en hamers de gemeenschappelijke tuin. Bewoners leren veel van elkaar op deze klusdagen.

Ook draagt iedere bewoner bij via een werkgroep, kleine groepen die verantwoordelijk zijn voor onderdelen als financiën, of de tuin. De keuze is vrij: aansluiten bij een thema waarin je al thuis bent, of juist iets nieuws leren. Zo wordt de gemeenschap niet alleen draaiende gehouden, maar groeit ook ieders kennis en betrokkenheid.

Veel bewoners zetten zich ook in, buiten hun eigen gemeenschap: als vrijwilliger in opvangcentra, of als organisator van lokale festivals. Vaak inspireren ze elkaar met verhalen ‘’zo kom ik aan al mijn vrijwilligers adressen,” klinkt het, waarna woorden vaak overgaan in actie.

Meer woningen of anders wonen?

Terwijl het politieke debat over de wooncrisis zich toespitst op het aanwijzen van schuldigen – vaak statushouders – blijft een fundamentele oorzaak onderbelicht: Nederlanders wonen steeds individueler. Daardoor claimen we met z’n allen steeds meer vierkante meters.

In woongemeenschappen zoals Iewan wordt een ander perspectief zichtbaar. Door het delen van gemeenschappelijke ruimtes ontstaat er meer leefruimte per persoon, ondanks het beperkte aantal vierkante meters per woning. Maar het gaat verder dan ruimte alleen: ook spullen, zorg en kennis worden gedeeld. Dat levert niet alleen efficiëntie op, maar ook comfort en verbondenheid.  

Deze manier van wonen is betaalbaar, duurzaam én sociaal veerkrachtig. Wat als deze uit idealisme ontstane ‘afgedwongen luxe’ geen uitzondering is, maar een richtingwijzer?

Eindredactie door Tijmen Koppelaar

Dit artikel werd geschreven door

Bekijk profiel

Nanette de Witt

<span class="TextRun SCXW119543661 BCX4" lang="NL-NL" xml:lang="NL-NL" data-contrast="none"><span class="NormalTextRun SCXW119543661 BCX4">Nanette de Witt (1998, zij/haar) studeerde antropologie aan de Radboud Universiteit en heeft een passie voor koken en kleding maken. Daarnaast verdiept ze zich graag in geschiedenis en cultuur. Als redacteur Wonen &amp; Werken probeert ze gemarginaliseerde groepen een stem te geven binnen deze thema’s en onderzoekt initiatieven die bijdragen aan een inclusieve en duurzame samenleving.</span></span>

>